Deze bladzijde gaat over Roemeense gewoonten en hoe u daar, volgens ons, het beste mee om kunt gaan. Onderstaande tips zijn vooral bedoeld om een eventuele cultuurschok, die soms door reizigers die voor het eerst in Roemenië komen wordt ervaren, te vermijden of te verzwakken. Roemenië is anders dan Nederland, verwacht daarom niet wat u in Nederland kunt verwachten. In andere landen gelden vaak andere regels, waarden en normen. Bovenal raden wij u aan uzelf te blijven, aanpassen is niet altijd noodzakelijk en heeft soms een averechts effect. In sommige gevallen echter wordt "Roemeens gedrag" op prijs gesteld.

armoede?

Op 1 januari 2007 is Roemenië toegetreden tot de Europese Unie. Aan de toetreding zijn veel eisen opgehangen richting Roemenië, maar de toetreding biedt Roemenië ook veel voordelen. In Nederland overheerst helaas het beeld van de criminele bendes die hierheen komen uit Roemenië, afkomstig uit een land met zigeuners en mensen in flatblocks en paardenkarren op het platteland. Dit beeld is slechts een deel van de werkelijkheid. Een groot deel van de Roemeense bevolking is net zoals u, heeft vergelijkbare opvattingen over van alles en nogwat en kan normaal rondkomen zonder honger of armoede. Helaas leeft echter een beperkt deel van de bevolking onder de armoedegrens, wat resulteert in het niet kunnen betalen van de energierekening en ondervoeding. De mensen die het zwaar hebben in Roemenië zijn de vergeten groepen als weeskinderen, ouden-van-dagen en gehandicapten. Het gemiddeld maandinkomen van een Roemeen ligt een stuk lager dan uw maandinkomen, maar de prijzen zijn ook veel lager in Roemenië dan in Nederland. Wat ons vaak helpt is uit te leggen wat onze maandelijkse inkomsten zijn uitgezet tegen vaste lasten, kosten voor voedsel, verzekeringen, studie, vervoer enzovoorts. Roemenen zijn dan eerder geneigd te begrijpen dat Nederland geen luilekkerland is waar iedereen zwemt in het geld. Realiseer u wel dat u als Nederlander in Roemenië veel met uw geld kunt doen; geniet met mate van uw tijdelijke rijkdom.

zigeuners (Rroma)

In Roemenië komen veel zigeuners voor, die nogal eens gediscrimineerd worden en vaak een verwaarsloosde indruk maken door hun manier van leven. Onder de bontgekleurde doeken zitten echter vaak gouden sieraden, schijn bedriegt dus snel. Als u geïnteresseerd bent in het leven van zigeuners moet u zeker eens een boek van Marriët Meesters lezen, genoemd op de bladzijde met boeken, of kunt u proberen contact met zigeuners aan te knopen als u in Roemenië bent, bijvoorbeeld tijdens het Roma-festival in Costesti (na de link een stukje naar beneden scrollen). Pas dan kunt u zich enigszins mening vormen over de zigeuners. Ga vooral niet direct af op de mening van de gemiddelde Roemeen. Regelmatig ontvangen wij e-mails van mensen die aangeven dat wij meer moeten waarschuwen voor zigeuners. Wij doen dit met terughoudendheid, maar willen deze schrijvers ook van onze kant waarschuwen voor discriminatie! Lees meer over zigeuners op www.roemenie.com.

bedelaars, AIDS en verslaafden

Bedelaars op straat komen minder voor in Roemenië dan in Amsterdam of in Parijs, met uitzondering van sommige plekken in Boekarest. Of u bedelaars geld moet geven laten wij graag aan uw eigen oordeel over. Een onbevestigd gerucht is wel dat sommige bedelaars werken voor een 'baas' die in een grote auto rijdt en de bedelaars bewust arm houdt of zelfs opzettelijk zou verminken. Vanwege een dergelijk verhaal zou u wellicht minder snel geneigd kunnen zijn een bedelaar wat te geven. Er zijn echter ook 'gewone' gehandicapten die niet meer in staat zijn om een eigen inkomen te verwerven en genoodzaakt zijn te bedelen, vanwege de magere welzijnsvoorzieningen in Roemenië. AIDS heeft zijn tol geëist ten tijde van Ceausescu, vooral door niet steriele bloedtransfusies, maar hier zult u als toerist weinig slachtoffers van tegenkomen. AIDS ten gevolge van prostitutie neemt helaas toe, kijkt u hiervoor terdege uit. Medische hulp in ziekenhuizen kunt u rustig aannemen, u zult als toerist de best mogelijke behandeling krijgen. Lijmsnuiven heeft z'n grootste tijd gehad, 'moderne' drugs zijn helaas in Roemenië ook in opkomst. Het mekka voor de pillendraaiers is echter nog altijd Amsterdam, dus verwacht niet overal verslaafden tegen te komen.

ouderen

Oudere mensen hebben vaak hard gewerkt in de fabrieken in het Ceausescu-tijdperk en hebben nu nauwelijks AOW (zo'n 70 euro). Vaak lijken Roemenen ook eerder oud dan in Nederland, door de hoofddoekjes die de vrouwen soms dragen of vanwege de vele jaren van zware arbeid op het land, blootgesteld aan de elementen der natuur. Het goede van de ouderenzorg in Roemenië is dat opa's en oma's vaak wonen in hetzelfde huis als de rest van de familie, waardoor er gerichte zorg mogelijk is door de bloedverwanten. Hiermee wordt het onpersoonlijke wegstoppen van oudjes in bejaardentehuizen voorkomen.

nieuwe rijken

Ook is er een toplaagje van nieuwe rijken. Hoe deze mensen aan hun rijkdom zijn gekomen is niet altijd even duidelijk. Een slimme groep is snel op het kapitalisme en het marktdenken ingesprongen en heeft goed geboerd, wat je kunt zien aan de vele nieuwe, grote huizen en dure auto's. Veel van deze luxe komt door hard werken in het buitenland.

corruptie

De laatste twee jaar lijkt er een omslag in Roemenië te komen. De oudere generatie, die met corruptie is opgegroeid, maakt langzaam plaats voor een nieuwe generatie, die een andere opleiding heeft gehad en is opgegroeid in het post-Ceaucescu tijdperk. De toetreding bij de Europese Unie is een worst die Roemenië is voorgehouden, die ervoor heeft gezorgd dat Roemenië eerder het braafste jongetje in de klas wil zijn dan telkens weer kritiek krijgen. Corruptie is nog steeds vrij algemeen voorkomend in Roemenië, maar neemt dus af. Doe hier zo min mogelijk aan mee, maar als de situatie daarom vraagt kunt u iemand discreet iets toestoppen. Het is sowieso gebruikelijk om met andere mensen wat eerder uw spullen te delen, bijvoorbeeld een fles wijn in de trein of het uitdelen van zelfgemaakte jam bij een bezoekje. Kijk uit bij officiële instanties als politie en douane, wees hier absoluut niet meegaand met enige vorm van corruptie. Uw paspoort dient u altijd te kunnen overleggen, dus zorg dat u dat altijd op zak heeft.

foto's maken

Foto's maken bij militaire objecten en bij de grens wordt niet toegestaan. Foto's maken van zigeuners raden wij u af, omdat sommige zigeuners bang zijn dat het maken van een foto van hen hun ziel wegneemt. Ook zijn er zigeuners die liever geen toeristische attractie zijn en daarom niet op de foto willen. Bij twijfel is de vuistregel dat u vooraf een persoon vraagt of hij of zij op de foto wil. Verder dient u meestal toestemming te vragen om in kloosters of kerken te fotograferen. Als u geen toestemming hebt gevraagd of gekregen, probeert u het dan niet stiekum te doen; dit wordt niet gewaardeerd omdat muurschilderingen vaak gevoelig zijn voor licht en door uw flits verder vervagen. Overigens komen wij vaak toeristen tegen die flitsen in grote gebouwen als kerken, terwijl de capaciteit van hun flitser absoluut ontoereikend is. Als u binnen flitst kunt u het beste een detail op de foto zetten, of u moet een (externe) flitser hebben met een groot bereik. Om een totaalbeeld van een ruimte te fotograferen kunt u het beste met een statief werken. Roemenië kent buiten een fellere lichtinval dan Nederland, neem dus langzamere films mee (100 ASA). Digitale fotografen raden wij aan voldoende geheugenchips mee te nemen, u maakt altijd meer foto's dan verwacht en zeker in Roemenië!

gastvrijheid, eten en sterke drank

Roemenen zijn erg gastvrij, geniet ervan, maar maak er geen misbruik van. Presentjes kunt u rustig aannemen, mits u ook regelmatig iets teruggeeft. Een Roemeen drinkt graag tuica (in het Hongaars heet deze drank palinka), neem gerust een glaasje, maar pas op voor het hoge alcohol promillage. U mag in Roemenië niet de weg op als u ook maar een druppel alcohol heeft gedronken. Dit is overigens een geaccepteerd excuus om de tuica af te slaan. Als u er echt moeite mee heeft, leg dan een hand op uw glas, of drink het eenvoudigweg niet op, anders wordt het glas direct weer bijgevuld.

feestdagen: gebruiken en tradities

Als er in Roemenië iemand jarig is wordt er natuurlijk gezongen en getracteerd: 'Multi ani traiesca' is de Roemeense versie van 'Lang zal ze leven'. In de dorpen komen de familie en buren langs, in de grote steden worden hele restaurants afgehuurd om de verjaardag te vieren. Als iemand huwbaar is wordt er soms een bezem aan de schutting gehangen die aangeeft dat in dit huis een huwbare dochter woont. Bruiloften zijn grote feesten met veel eten en drinken, altijd muziek, dans en vrolijkheid gegarandeerd. Als u dit een keer kunt meemaken op uitnodiging is dat erg leuk, zeker op het platteland. Bij een begrafenis loopt de hele stoet achter de kist aan door het dorp, als laatste eerbetoon. Op 1 mei wordt de dag van de arbeid uitgebreid gevierd, winkels en kantoren zijn dan gesloten. De gebruiken rondom de feestdagen verschillen nogal tussen het platteland en de stad, waar men op het platteland meer vasthoudt aan tradities en in de stad meer een westerse benadering hanteert.

Kerst is een feest in de kerk en met de familie. Natuurlijk ontbreekt de kerstboom niet in de huiskamers, hoe bonter versierd hoe beter. De kerstnachtmis is het hoogtepunt van de Kerst, soms zitten mannen en vrouwen nog gescheiden in de ker. In de dagen tussen Kerst en 7 januari gaan jongeren langs de deuren bij bekenden om liederen te zingen en wijn te drinken. Soms is dit alleen nog op kerstavond het geval, of een beperkter aantal dagen van drie. Ze zingen 'Mos ajun', 'Buna dimineata' of 'Ceata de feciori'. Bij Oud & Nieuw wordt minder vuurwerk verbruikt dan wij gewend zijn, maar geldt vooral de gezelligheid, ook regelmatig weer met zang en dans. Oudjes doen nog wel eens een voorspelling voor het nieuwe jaar op basis van de zogenaamde uienkalender. Als je tarwekorrels 's ochtends in je tuin vindt, komt dat van kinderen die je een goede oogst in het nieuwe jaar toewensen.

Pasen wordt op een andere datum gevierd dan in Nederland, namelijk twee weken later (het orthodoxe Pasen). Er worden paastakken aan de schutting gehangen en er wordt paasbrood gegeten. Ook zijn er in het voorjaar schapenfeesten (die de bergen in gaan) en het feest van het meten van de melk. Midzomer wordt gevierd met dansende jonge meisjes. Dan breekt de oogsttijd aan, waarin boeren brood leggen bij het icoon van hun favoriete heilige. Op 8 september ga je naar Costesti (na de link iets naar beneden scrollen) voor het jaarlijkse Roma-festival.

foto: homemade paasgebak

foto: orthodox huwelijk